kalkhennepbouw | Bouwtechniek | kennisbank

kalkhennepbouw is een bouwmethode met kalkhennep als isolatieschil

kalkhennepbouw

Bouwtechniek, Decoratie-interieur, Kalkhennepbouw

Hoewel hennep een zeer multifunctioneel materiaal is gebleken doorheen de eeuwen, is kalkhennepbouw een recent gegeven. Sinds de jaren 30 van de vorige eeuw werden de traditionele hennepplantages verbannen door grootindustriëlen die liever hun eigen katoen en later synthetische stoffen de markt zagen domineren dan de alom gebruikte hennepvezel. De ‘narcotica’ harsrijke bloemen waren een gemakkelijke smoes om de visie over hennep danig te manipuleren.

Jammer, want de hennepplant is zoveel meer dan zijn bloesem. Zowat alle onderdelen van de plant werden eeuwen gebruikt om touwen te maken, zelfs linnen en zeilen, om af te dichten, als papier, enz.. De hennepplant is een plant die snel groeit (zelfs in dorre streken) , bodems zuivert en pesticiden overbodig maakt, en die we helemaal kunnen benutten.

Het was pas midden jaren 80 dat er een soort van revival plaatsvond. Het paste ‘natuurlijk’ in een beweging waarin men op zoek ging naar originele, pure en lokale materialen. De mengeling van kalk en hennepscheven is net wat we zoeken in het bio-ecologisch bouwen : het heeft de flexibiliteit en de poreusheid die nodig is voor zijn functie en voldoet aan de gezondheids- en milieunormen die we hanteren.

WAT IS KALKHENNEPBOUW PRECIES?

Kalkhennepbouw is de bouwwijze waarbij een mengsel van hennepscheven (het harde holle stengeltjes van de hennepplant) met kalk en minerale additieven als de isolatielaag van de constructie of van de woning wordt toegepast.

Het is dus eigenlijk een isolatielaag die op zichzelf niet echt dragend constructief is zoals de meeste isolatiematerialen. Meestal wordt deze isolatielaag aangebracht tussen houten structuur. Deze structuur kan natuurlijk wel dragend of constructief zijn. Denk aan een klassieke houtskeletbouwwoning. Daar zit er ook niet dragende isolatie tussen het skelet. Kalkhennepbouw als bouwwijze is dan ook een vorm van houtskeletbouw, maar dan gevuld met kallkhennepisolatie.

Er bestaan tot zover 4 varianten in kalkhennep isolatie:

hempcrete (kalkhennep gebonden met water)
kalkhennepblokken (isolatieblokken om te lijmen of metsen)
droge kalkhennepmengelingen (strooi of vultechniek)
een isolerende pleisterlaag van kalkhennep (kalkhennepstuc)

KALKHENNEPBETON of HEMPCRETE

De oudtste techniek is die van "natte" kalkhennepmengelingen oftewel, hempcrete. Met nat wordt bedoeld dat de mengeling van kalk en hennepscheven door water gebonden wordt. De uitdroging van de mix betekent dan ook de uitharding van het geheel tot een isolerende harde laag. Houten stijlen of kolommen dragen de tijdelijke bekistingsplaten en worden onmiddellijk verwijderd zodat de luchtkalk met de andere componenten gaat 'verstenen'. Minerale toeslagstoffen (trass bvb) worden toegevoegd om dit proces te versenllen. Want de beste basis is een lucht- of hoogstens een natuurlijk hydraulische kalk. Door deze verstening lijkt het wel beton. Vandaar dat men deze techniek wel eens kalkhennepbeton noemt, hoewel er geen grind of cement aaan te pas komt. Om verwarring te vermijden spreken wij daarom over hempcrete.

Ecomat verdeelt de hennepscheven voor de kalkhennepmix uit Noord Nederland of Noord Frankrijk. Met grote inspanningen maar succes begint in Vlaanderen ook stilaan de "industriële" hennepteelt zijn weg terug te vinden. Weliswaar aan de andere zijde van Vlaanderen bijvoorbeeld onder impuls van Exie, onze leverancier van kalkhennepmengelingen voor droge toepassingen. Verder is er ook een grote internationale beweging die hennep als gewas promoot voor nieuwe of vernieuwde toepassingen.

In Zwitserland werd al 20 jaar geleden Hemp Eco Systems (HES) opgericht door Jorgen Hempel. Hij zag al snel alle voordelen in van het gebruik van hennep voor de bouw en wilde een platform zijn voor hempfanaten, aannemers en architecten allerlei om samen de hennepkalkbouw verder te ontwikkelen en op de kaart te zetten. Vooral onder zijn impuls staan er nu tientallen gebouwen zelfs grote publieke gebouwen recht, volledig in kalkhennepbouw opgetrokken. Ecomat ging een samenwerking aan met enkele bouwlustige vernieuwende aannemers en Hempel en zo kreeg hempcrete in Vlaanderen stilaan voet aan de grond. verdeelde deze HES-productenlijn die eigenlijk uit noordwesteuropese producten bestond: de kalk uit Namen, de hennepscheven uit Frankrijk of Nederland en de minerale verharder uit Duitsland gemaakt door wijlen Wolf Jordan.

Na enkele jaren is onze samenwerking begonnen met Woonder. Deze organisatie geleid door Hilde Vandermeersch legt zich toe op het verspreiden en informeren over toepassingen zoals strobalen-en kalkhennepbouw. Hilde is dan ook samen met Ecomat verdeler, maar het is Woonder waar je vooral moet zijn voor workshops.

KALKHENNEPBLOKKEN

Kalkhennepblokken zijn eigenlijk isolatiestenen waarbij de natte hempcrete in de vorm van isolatieblokken is verhard en gedroogd. Die isolatieblokken kunnen tussen of tegen een houten structuur worden "gemetst", maar evengoed aan een stenen muur als isolerende voorzetwand worden verankerd. Dit kan zowel aan de buitenzijde van een gevel als aan de binnenzijde. Ook kan je met kalkhennepblokken van Isohemp een zelfstaand binnenmuurtje optrekken.

Lage belastingen kunnen zulke isolatieblokken wel dragen. Maar als je ze echt constructief wil maken, dan moet je die stenen "wapenen". En dat kan met het Hempro bouwsysteem van Isohemp.

Deze leverancier biedt zelfs voor overbrugging van openingen in de gevel gewapende lintelen aan met een kern van staal en cement maar omhult met een isolerende kalkhennep isolatielaag! Isohempblokken worden gelijmd met een kalkmortel zoals Tubag FL-M of de mortellijm van Isohemp.

KALKHENNEPVLOKKEN

De recentste toevoeging onder de noemer kalkhennepbouw is die van de droge kalkhennepmengeling. Mathieu Hendricks van Exie is de man achter deze techniek. Deze westvlaamse landbouwer en ingenieur zet in op toepassingen waarbij de kalkhennep droog wordt gestort achter een extreem dampopen en vochtbestendige beplating. De kalk en scheven gaan wel een interactie aan met elkaar, maar het enige bindmiddel is eigenlijk het restvocht van de scheven die het geheel zachtjes aan elkaar doet klitten. Het is dus meer een vulling van constrcucies en je kan de isolatielaag zelf niet afwerken met een pleisterlaag zoals de andere 2 toepassingen. Maar deze vorm heeft dan ook zijn eigen toepassingen. We gebruiken deze vorm vooral als uitvullende isolerende isolatielaag voor vloeren. Maar ook in dakconstructies of achter voorzetwanden kan je dit materiaal gebruiken. Ideaal ook als vulling van prefab isolatiepanelen.

KALKHENNEPSTUC

Kalkhennepstuc is een techniek waarbij je in zo'n 6 cm 3 lagen kalkhenempix aanbrengt, waarbij er in de eerste laag meer hennep zit en in de laatste meer kalk voor de afwerking. men noemt dit wel eens een thermisch corrigerende oplossing, want het isolerend vermogen is beperkt. Het is wel een ideale manier om oude woningen gebouwd met natuurstenen een beter comfortgevoel te geven zonder ingrijpende verbouwingen of lelijk rechte voorzetwandjes.

VANWAAR KOMT DE TECHNIEK VAN KALKHENNEP?

Frankrijk is zowat de wieg van de moderne bouwwijze van kalkhennep. In de champagnestreek stonden vele oude vakwerkwoningen. Deze vakken waren traditioneel gevuld met stro, leem en kiezels. In de loop van vorige eeuw werden vele gerenoveerd met cementgebaseerde mortels of pleisters. Die brachten veel schade aan de woningen, doordat ze het ademend karakter van de vroegere mortels met stro totaal verstoorden. Velen waren dan ook klaar voor de sloop.

Drie namen zijn zowat de pioniers in de moderne kalkhennepbouw. Périer, Boyeux en Kühn waren de eersten om te de combinatie van kalk met hennepscheven te gaan gebruiken als opvulmateriaal voor verwoeste vakwerkvullingen. En hun oplossing vond al heel snel navolging over heel Frankrijk.

We mengen hennepscheven dus met kalk mengen om te komen tot een ‘hempcrete’ of ‘kalkhennepbeton’.

WAARUIT BESTAAT KALKHENNEP?

De kalk die gebruik wordt voor een kalkhennepmengeling is enerzijds luchtkalk met een verharder of hydraulische kalk met luchtdrogende eigenschappen. De basisregel is dat luchtkalk voor isolatiedoeleinden de beste oplossing is, maar dat je voor de sterke uitharding of de regenbestendigheid een puzzolaan of verharder of gewoon hydraulische kalk toevoegt.

Je vindt online dan ook talloze formules voor een chaux-chanvre. Het klimaat in de Auvergne is anders dan het klimaat aan onze Belgische kust. Biochanvre van Saint Astier voeren we als basismengeling die in ons klimaat voor alle toepassingsgebieden geschikt is zodat je je hierom geen zorgen hoeft te maken. Eigen mengelingen zijn ook mogelijk met Saint Astier semi-hydraulische kalken, Supercalco met Tubag trasmeel.

Vier toepassingsgebieden kunnen we onderscheiden die elk een eigen kalkhennep-verhouding vereisen.

Lichtgewicht kalkhennep als isolatie in het dak, tussenvloeren of scheidingsmuren in huis. Een tweede toepassing is kalkhennep voor de buitenmuren en een derde voor de benedenvloeren. Kalkhennepstuc als ‘warme’ bepleistering is dan de laatste toepassing.

isolatiehennep

dakhennep : waar kalkhennep vooral een isolerende functie krijgt, is de interne structuur minder van belang en meng je niet méér dan 10% kalk onder de massa, net genoeg om de kalkscheven te bedekken met een laagje en ze aan elkaar te ‘lijmen’ tot een zachte massa.

muurhennep : voeg tot 25% kalk toe aan het volume als de kalkhennep windkrachten moet doorstaan en het gebouw meer sterkte en stijfheid moet brengen. Er moet dus voldoende kalk aanwezig zijn om sterk te worden maar niet te veel om isolerend te blijven.

vloerhennep : als je kalkhennep wil gebruiken als isolatiemateriaal onder een benedenvloer en als die voldoende drukvast en stabiel moet zijn om op een kiezellaag aangebracht te worden en toch bijvoorbeeld terracotta tegels of een kalkchape te dragen, zal de mengeling ongeveer half om half uit kalk en uit hennepscheven bestaan.

hennepstuc : als je wil stuccen met kalkhennep zal er voldoende kalk in de massa moeten zitten om een smeuïge mortel te maken en om de hennepmassa te kunnen strijken tot een werkbare pleister. Hier ligt het aandeel kalk zo rond de 85 tot 90%. Soms voegt men wel wat gemalen kalksteen toe om het water iets langer vast te houden wanneer de pleister te snel zou uitdrogen. Soms gebruikt me ook de kleinere kalkpartikels om een zeer fijne stucco te maken.

WAT ZIJN DE VOORDELEN VAN KALKHENNEPBOUW/ ISOLATIE?

kalk en hennep zijn overal ter wereld lokaal beschikbare bouwmaterialen
kalk en hennep nemen beide op hun beurt (in groeifase en versteenfase) heel veel CO2 op
kalk en hennep zijn beide bio-ecologische bouwmaterialen
kalk en hennep zijn in combinatie nog sterker
kalk en hennep zijn in combinatie laag effusief en worden ervaren als een warme combinatie.
kalk en hennep dragen bij tot een juiste balans van relatieve vochtigheid in je woning
kalk en hennep beschermen actief het ongekapselde constructiehout van het skelet
kalk en hennep besparen in bekistingsplaten doordat je deze bekisting opschuift naargelang je aanstampt.
kalk en hennep beschermen je tegen UTMS stralingen
kalk en hennep zijn levende materialen tot de hennepscheven fossileren en de kalk terug versteent
kalk en hennep zijn daardoor volledig herbruikbaar
kalk en hennep zijn in combinatie onbrandbaar

WAT ZIJN DE MINDER INTERESSANT EIGENSCHAPPEN VAN KALKHENNEP?

kalkhennep als vulling van muren en daken, heeft veel tijd nodig om volledig uit te drogen : des te meer kalk en dus water er aan toegevoegd dient te worden naargelang de toepassing, des te langer de uitdroogtijd; hier gebruik je dus beter de droge kalkhennepmix van Exie
kalk is alkalisch : pas op voor brandwonden aan je handen als je er de hele dag in ploetert
kalk vergt grijze energie om gebrand te worden ; hennep is net een CO2 terugdraaiend onderdeel ; de combinatie van de twee houdt een balans die nog zeer bio-ecologisch en duurzaam kan genoemd worden.
de combinatie van kalk en hennep heeft een isolatiewaarde die dubbel zo laag is dan reguliere isolatie, dus je dient even dikke muren te voorzien als bij strobalenbouw om aan normen te voldoen